Антикалық философия тарихының принципі және құрылымы

Антикалық философия, б.з.д. 6 ғасырда Грецияда дүниеге келген, ерте грек және рим философиясы, б.з. 6 ғасырды қамтиды (529 жылы император Юстинианның соңғы грек философия мектебін, яғни Платон мектебін жапқан кезеңі). Антикалық философия шамамен 1200 жыл өмір сүрді. Бірақ оны тек территория және хронологиялық белгілері көмегімен анықтау мүмкін емес. 
Антикалық философия – адамзат санасының философиялық дамуының жеке және өзіндік құбылысы. Ол Шығыстан грек қалаларына астрономиялық, математикалық және басқа білімдердің ауысу негізінде, ежелгі мифологияның өнер мен поэзияның ситезделуі, мифологияға қарағанда табиғат пен адам туралы ойлаудың өзгерісіне бет бұрыс жасады. Б.з.д 5 ғасырда философиялық космогендік жүйе туындады, ол – миф негізгі танымның рөлі ғана емес, сонымен қатар ойды білдірудің образды құралы, табиғат философиясы мен білім бір-бірінен алыстаған жоқ. Туындаған гипотезалар саны өте үлкен болды, себебі эксперименталды тексеру әдістері әлі жетілмеген. Философиядағы көп гипотезалар әлемді түсінудің философиялық типінің көптүрлілігін  байқатады. Бұл көптүрлілік және гипотезалардың туындауының жоғарғы деңгейі Антик философиясының кейінгі уақыт пен ұрпақ үшін философиялық ойлау мектебі ретінде қалыптасты.

Көне  Үнді философиясы

Ежелгі Үнді философиясының бастауы – б.з.д. II және I мыңжылдықтарда қалыптасқан Ведалар, олар тек Үнді елінің ғана емес, бүкіл адамзаттың көне әдеби ескерткіштері болып саналады. 
«Веда» сөзі «білім» дегенді білдіреді, бірақ бұл ерекше білім: гимндер, дұғалар, құрбандық шалу, садақа беру формулалары. Оларда дүние, адам, адамгершілік туралы алғашқы философиялық түсініктер бейнеленді. Ведалар 4 бөліктен тұрады:
1. Самхиттер - құдайларға арналған гимндер жинағы; олардың ең көнесі Ригведалар құдайларға арналған 1028 гимннен тұрады;
2.   Брахмандар - діни Салт өлеңдер жинағы.
3.   Араньяктар – «Орман кітаптары»  - қоғамнан  бөлектенушілерге немесе орман кеңістігінде ақиқат пен табиғат туралы ойға берілушілерге арналған ережелер жинағы. 
        4.  Упанишадалар  -  философиялық мазмұны терең, рационалистік сипаты басым негізгі бөлім, Ведаларды аяқтаушы болғандықтан кейде веданта («Ведалардың соңы») деп аталады. 

Көне Қытай философиясы
       Ең көне философиялық ілімдер Ертедегі  Қытай және Үнді, Греция және Римде Вавилон мен Египетте мыңдаған жылдар бұрын (2500) пайда болды.
Философияның пайда болуына мүмкіндік берген бірқатар алғы шарттар: ертедегі ғылым, ой қызметінің қол күші жұмысынан бөлінуі, демократия мен еркін азамат топтарының құрылуы. Ертедегі философияның негізгі тақырыбы алғашқы әлемдегі дүниені жаратудағы маңызды негіздеме.
Ежелгі шығыс философиясының дамуна айтарлықтай әсер еткен «азиаттық» өндіріс тәсілі. Философия патриархалдық және консервативтік түрде болды.
Философия мифологиялық түсінікте дүниеге келді, мифологиялық ақпараттарды пайдаланды. Қытай философиясының тарихы да бұдан өзгешеленген жоқ.

Көне Шығыс философиясы /Қытай, Үндістан/

Философия ғылым ретінде мәні, өзіндік ерекшелігі мен қызметі бойынша біртіндеп қалыптасты. Философиялық дүниетанымның б.з.д. 800-200 жылдары әр түрлі өркениет орталықтары – Қытай, Үндістан және Грекияда пайда болуы, оның заңдылықты түрде қалыптасқанның дәлелі.
“Философия” сөзі грек тілінен “фило”-сүю және “софия”-даналық сөздерінен шыққан. “Философия” терминің ғылымға б.з.д. VI ғ. Грек ойшылы Пифагор енгізген. Бастапқыда бұл ұғым даналық пен шындықты сүйемін деген мағына білдірген. Ежелгі Грекияда бұл ұғым табиғат пен адам құпиясын танып білетін, табиғатпен тепе-теңдікте және өмір талабына сәйкес әрекет етуге ұмтылған адамдарға қолданылған. Даналық – келешек пен қазіргі әрекеттерді бағалауда қолданылатын адамдардың жинақталған тәжірибесі. Даналық деп табиғат пен қоғам заңдылықтарына бағына отырып, адамның өзінің ісі мен сөзіне жауап беру қабілетін айтамыз. Сондықтан даналық бостандық пен саналық ұғымдармен тұстас. Дана деп білім мен өмірлік тәжірибеге тіреле отырып, жауаптылық пен міндет, субъективті және объективті логика арақатынасын ұштастыра алатын адамды айтады.

Дүниетаным және оның құрылымы мен деңгейі. Философияның мәні мен міндеті, оның қоғамдағы орны

Философия  ұғымын зерттеу үшін, ең алдымен, оның нені зерттейтінін, адам мен қоғам өміріндегі орны қандай екенін түсіну керек. Ол тек ғылымдардың бірі ме, әлде ол ғылымнан жоғары нәрсе ме? 
Білім мен сенімнің, ой мен сезімнің, көңіл күй мен мақсат мүдденің, үміт пен ниеттің тағы басқа түрлі жақтарының бірігуі болып табылатын дүниеге көзқарас адамдардың дүние және өзі туралы біртұтас ұғымдардың жиынтығы деуге болады. Дүниетаным, дүниеге көзқарас дегеніміз — айнала қоршаған орта, бүкіл әлем, тұтас дүние туралы, ондағы адамның орны,    тіршіліктің мән-мағынасы туралы көзқарастардың, пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы. Көп өлшемді бұл құбылыс (дүниеге көзқарас) адам өмірінің практикалық іс-әрекеті мен мәдениетінің түрлі салаларында қалыптасады.

Латыншадан аударғанда sub — астыңғы, ал cul­tura — культура, дегенді білдіреді, яғни, ол – мәдениеттің жанама, соны жамылып жүзеге асып жатқан түрлі құбылыстар. Субмәдениет қоғамдағы негізгі мәдениеттен өз құндылықтарымен, өзіндік тілі, мәнерімен, тіпті өзіне тән киіну стилімен де ерекшеленеді. Айталық, жастар субмәдениеті әлем-жәлем киінген готтар да бар, фэндом, хиппи, растофары, металист және панктер т.б ағымдар осы мә­дениетті құраушы өкілдерге жатады. Жастардың субмәдение­тіне сондай-ақ протест, эскапизм тән боп келеді. Эскапизм дегеніміз – шындықтан қашу, яки, басына түскен қиындықтан қашқандар көбіне осы мәдениет өкілдеріне еріксіз еріп кететінге ұқсайды.

Оқыту мақсаты: Ежелгі Үндістан: ведалар және оның құрылымы, әнұрандар, дұғалар құрбандық формалары. Ортодоксальды философиялық мектептер: веданта, миманса, санкхья, йога, ньяя, вайшешика. Ведаларға оппозициялық ілімдер (ортодоксальды емес философиялық мектептер): Буддизм, джайнизм, чарвака, локаята.

Славяндар (укр. слов'яни, болг. славяни, пол. Słowianie) — тайпалар тобы, қазіргі Солтүстік-шығыс, Орталық және Оңтүстік-шығыс Еуропа халықтарының арғы тегі. Славяндардың шығу тегі, қалыптасуы туралы тарихи деректер археол. қазба ескерткіштер мен Грекия, Рим, Византия авторларының (Үлкен Плиний, Тацит, Птоломей, Иордан, Прокопий Кесарийский, т.б.) және араб авторларының орта ғасырдағы жазбаларына сүйеніп жазылған. Славяндар туралы ежелгі тарихи деректер б.з. 1 — 2 ғ-ларына жатады, ол Балтық түбегі мен Карпат аралығын мекендеген венедтердің есімімен байланысты. 

Жан Пиаженың интеллектуалдық даму теориясы.  Пиаже  мамандығы  бойынша  зоолог  және  адамның  мінез-құлқын  зерттеген  кезінде  тағы  басқа  тірі ағзалардың  мінез-құлқын  кірістіруге  тырысты.  Оның  негізгі  мәселесі  -  жануарлардың  өмір  тіршілігіне  бейімделу  болды.  Ал  адамның  интеллекті бейімделуді  қамтамасыз  етудің  құралы  ретінде  қарастырды.

Когнитивтік психология. Когнитивтік социология. Когнитивтік антропология. Когнитивтік лингвистика. Бұл ғылымдардың қазіргі қоғамда алатын орны, оны зерттеудің қажеттігі, оның өзектілігі. Когнитивтік психологияның нысанын білімнің құрылымы мен түсінік аппараты немесе адамның ойлау әрекеті құрайды. «Когнитивтлк психология» деген терминді 1967 жылы У.Найсер ұсынды. Психологияның танымдық бағыты субъектілердің қабылдау, ойлау, тану, пайымдау, түсіну әрекеттерін жан-жақты талдау негізінде адамның iшкі, көзге көрінбейтін әpi нақты механизмдер мен процестер арқылы емес, сана, жады қызметтерінің көмегімен бақыланатын мәселелерді шешуге бағытталды