САЯСИ ҮРДІС.

  ЖОСПАР:
1.Саяси үрдіс ұғымы
2.Саяси жүйенің өзгеру жолдары
Саясатқа қатысушылар өте көп, олар жеке тұлғалар, саяси ұйымдар, бірлестіктер болуы мүмкін. Қатысушылар саяси аренада сөз алғанда, көптеген теориялық әзірлемелер мен жоспарлар іске асуы әбден мүмкін. САЯСИ ҮРДІС- саясаттың әр түрлі субъектілермен іске асатын шындық. Саяси үрдісті алдын ала болжауға болмайды, оқиғалар қалай дамитынын да айта алмайды, бұл саясатты іске асыруды көрінетін категория. Саяси үрдісті институцияланған және интситуцияланбаған тұтастық ретінде қарастыруға болады, өз әрекеттерін билық аймағында жүзеге асыратын, қоғамның саяси жүйесінің өзгеруі мен дамуына апаратын жол. Саяси үрдістердің орталық негізгі мәселесі алдымен дұрыс саяси шешім табуды көздейді, ол шешім тұрғындардың көбінің көзқарасымен сәкес келсе екен дейді. Барлық субъектілер саяси үрдіске әр түрлі уақытта қатысады, үрдіске әр түрлі белсенділікпен араласады, қоғамның дамуында саяси үрдістердің арқайы кезендерін көруге болады. 
Демократиялық мемлекеттерде бұл кезең сайлау алдындағы кезеңде саяси үрдіс активтеленеді, сосын жаңа сайлаулар өткенше күрт төмендейді. Демократиялық емес мемлекеттерде бұл кезеңдерді байқауға болады. Негізгі мақсаты саяси үрдісте әлеуметтік мақсаттағы топтарды қатыстырып, олардың үрдісті қабылдауда белсене араласуын қалайды.Саяси тәртіпті қабылдау әр түрлі типте: популизм, элитизм, консерватизм, демократизм, радикализм.
Популизм- биліктің жалпы ойлауды қалайтыны, саяси шешімдер тез қабылданады. Билік көпшіліктің қалауымен жүреді, лозунг, шақыруларды қолданады. ЭЛИТИЗМ- саяси элита сапалы, квалификациялық түрде барлық мәселелерді шешеді деп ұйғарады, ал халық осы элитаның шешімімен келісуі керек. Осылай саяси шешім сапалы іске асады дейді. КОНСЕРВАТИЗМ- шешімді іске асыруда бар билікті сақтап қалу, жаңалық үрдіске кіргізуді онша қаламайды. ДЕМОКРАТИЗМ- саяси шешімдер халық игілігіне жарауын, халық қажеттіліктерін өтеуін қалайды, ең алдымен туғаннан бері бар азаматтық құқықтарды қолдау. РАДИКАЛИЗМ- саяси шешімдер революциялық жасмен іске асуына негізделеді, бар билік жүйесін тамырынан үзу.
Қоғамның саяси жүйесінде өзгерістер әр түрлі жолмен жүреді, қоғамның өзгертуінің ең кең таралған жолдары болып мынылар табылады: революция, реформалар. І. РЕВОЛЮЦИЯ- қоғамдағы сапалы өзгерісті ең қолайлысы деп есептейді, ең негізгісі күш қолдану дейді. Революция тарихындағы өзіне тән ең негізгі белгілерді атап кетсек:
•    революция келіспейтін жоғдалттар нәтижесінде пайда болады, басқа жолдарәлеуметтік бағытты әлсіздендіреді.
•    революция саяси- әлеуметтік тоқарау кезінде пайда болар.
•    революционерлердің іс-әрекеттерінің шешілгендігі. Революциялық өзгерістер өзімен бірнеше қайшылықтар әкеледі:
-    революциялық іс-әрекеттерді болжауға болмайды, ойлардан алмақ кетеді.
-    революциядан соң зардап шегушілер көп, революциялық генетиқалық фоннацияға өзгеріс әкеледі.
ІІ. РЕФОРМА- өзгерістің біртіндеп келуін қарастырады, ол күш қолдануды емес, қоғамның барлық топтарын бейбітшілікке шақыруды қарстырады.
Революциялық теорияларды қолдаушы болып Марксизм табылады, революция- осар үшін қоғамның дамуының ең қолайлы жолы.
Реформаны қолдаушылар қазіргі социал-демократтар. Қазіргі таңда көбі реформаны қолдайды.
Револяция мен реформалар көп аймақтардың назарын өзіне аударады, сондықтан басқа да саяси формалар шет қалады. Бейбіт саяси үрдісті тоқырауға әкелетіндері:
1) көтеріліс
2) бүлік
3) бүлікшілік
4) шатық
Ұйымдардың іс-әрекеттерінің шектелуі, саяси бағдарламалардың өздерін қызықтырмауы, көтерілісіне әкеледі. Көтеріліске қатысушылар өз іс-әрекеттерін ақтай алады.
Бүлік жиіліктің жоғары дәрежесімен сипатталады. Негізінде бүлік- саяси билыктің саяси шешімі мен іс-әрекетіне қарсы реакциясы. Бүлік локальды шектерден аспайды.
Бүлікшілік бүлікке өте жақын, бірақ оның негізгі белгісі- әскери күш пен негізге сүйіну. Бүлікшілерді, негізнде, әскер құрайды және бүлікшілік жақсы ұйымдастырылған. Әскер бүлікшілікті  ұйымдастыруға азаматтарды қосқан сайын өз шектеумігін жоғалтады. Шатық бүлікшілікке жақын, бірақ тек қана әскери күштің қатасуымен сипатталады.
Айтылған саяси үрдістер саяси жүйесінің дамуының белгілі бір сатысында, анық айтқанда, саяси дағдарыс кезінде пайда болады. Саяси дағдарыс қоғамға өкіметтін өзгерілуі керек болған кезде пайда болды. Саяси дағдарыс кезінде өкімет авторитеты бірте-бірте төмендейді, өкімет мемлекеттегі жағдайды қолында ұстай алмайды және оның қоғамды билеуге мұршасы келмейді. 
Саяси үрдістер үшін тағы бір басты фактор- саяси кампанияларды жүргізу. Саяси кампаниялар жұмысшыларды белгілі бір мәселе жайында қуатты агитация жүргізуді, бұл мәселені шешу үшін көпшілікті мобилизациялауды сипаттайды, кампанияда ақпарат көздерін көп қолданады. 
Саяси кампанияның мысалы- Қазақстаң(президентін 2030 бағдарламасы). Бұл бағдарлама республика дамуының стратегиялық бағытын сипаттайды және бұл құжаттың мемлекет алдында тұрған міндеттерді шешу үшін халықты мобилизациялауы тиіс. Саяси кампаниялар үшін қысқа мерзімді шектер өте маңызды боп табылады. Егер бұл шектер айқындалмаған болса қызығушылық тез жоғалып керекті нәтиже болмайды. Кеңес қоғамында маңызды болған компоненттердің бірі САЯСИ ПЛЮРАЛИЗМ, басқаша айтқанда көптеген әлеуметтік қызығушылықтардың танылуы және олардың саясаттағы білдіру тәсілдері. Плюрализм бола алады:
1.    Конструктивті.
Ол әлеуметтік топтардың жалпы дамуына қарамастан, қоғамға тиімді болуына әкеледі.
2.Деструктивті.
Қызығушылықтар тобы қоғамда дауды туғызып, өкімет пайда болған проблемаларды шеше алмайтын кезде болады.
ПЛЮРАЛИЗМ- саяси жүйелерді есепке алып, саясатты іске асыру мүмкіндігі.