Демократия

    Жоспар.
1.    Демократия ұғымы.
2.    Демократияның қазіргі концепциялары.
Демократия сөзі ғректің екі сөзінен тұрады: «демос» - халық және «кратос» - билік, демократия термині халық билегі дегенрі білдіреді. Осы термин бірнеше мағына береді, сондықтан демократия ұғымын түсінуде бірнеше козқарастар туып, түсініксіз жағдайлар жиі кездеседі. Бір ұғымбасқа ұғым орнынажұмсалады. Бірнеше мағынаны бөліп қарастырұға болады:
1.    Келісілген жағдайда барлық сұрақтар шешігетін ұжымдар және жетекшіні таңдаған кезде ұжымның әр мүшесі қатысып, өз көзқарасып білдіре алады.
2.    Демократия – мемлекетті қалыптастырудағы ерекше ретінде қарастырылады және ас мемлекеттің басқа типтерімен қатар тұрады.
3.    Демократия мемлекетті қалыптастыруда ерекше үлгісі ретінде қарастырылады, ол ерекшелік құндылық басып табылады, осындай кұндылыққа демократиялық мемлекетте еркіндік, теңдікті жатқызады.
4.    Демократия қағамды дамытудың мақсаты ретінде қарастырылады, ол жайлы көбінесе монархиядан, тоталитарлық мемлекетке көшу кезеңінде көп айтылады.
Демократияны утопия деуге де болады. Негізішінен мемлекет демократиялық болып табыла алмайды, себебі халық билігі иесі мемлекет ұғымдары сыйыспайды. Халық билігі барлық азаматтардың қоғамдық жұмыстарды басқаруына араласуын қарастырады мемлекеттегі саясат элементтерілің бірсыпырасы бұлдай араласуды қуптай алмайды. Мемлекеттің бірнеше мықты аппараттары халық билігі ұғымымен қатар тұра алмайды, сондықтан демократиялық мемлекет дегенді, әплеми турәпдін, утопиялық идея деп қырастырамыз, бірақ ас мемлекетті қалыптастырудың болған және қазыр бар ерекше турі. 
Демократиялық мемлекет әр түрлі болуға мүмкін, бірең оларға ортақ белгілер де бар, ол ортақ белгілер мемлекетті демократия категориясында біріктіраді. Сондай негізгі белгілерге малсалар жатады:
1.    Халықты биліктің көзі деп қарау және демократиялық мемлекетке халыққа билік беріледі.
2.    Әр түрлі елдердей азаматтардық тау хуқылы болуы. Бұл әр түрлі деңгейде іспе асады, бірақ барлық азаматтардың сайлау құңығы бар екндігін білдіреді.
3.    Шешімді қабылдаған немесе іспе асырған кезде көпке аздың бағынуы.
4.    Мемлекеттің негізгі басімдерініз таңдалуы.
Демократиялық құрылым 2 түрлі жүзеге асады, демократия тура және аралық бола алады. Тура – мемлекеттік қоғамды басқаруының бір түрі, заңдарды және басқа да шешімдерді қабылдауда басқарушы егүмелері қатыса алады. Аралық – бұл халықтың билікті өздерінің арасынан шыққан таңдаулы адамдарға сеніммен тапсырғандығы, олар халық атынан билік жүргізеді. Аралық демократияға мысалға Афиналық құшеленушігін демократиясын жатқырұға болады. Афинаның халқы азамат статусына не еді. Бұл статус ерекшелеп тұратын категория емес, азаматтарға құқың беретін еді. Азамат болу атаң та, абырей да еді, сонымен қатар, үлкен жауапкершілік те артатын, азамат өзін демократ иялігу мемлекетте өмір сүрун даярлейтын. Афиналық азаматтарға азаматтың даярлықтан кейін берілетін, 18 жасқа толған жігіттердің басын қосып, оларға Афиналық мемлекеттегі атақты азаматтарды тәрбиеші қылып сайлайды. Жастарды тәрбиелеу мемлекеттің аса негізгі істерініз бірі басатын. Жас жігіттер бір жыл ішілде азамат болуға әзірленеді – дене тәрбиесімен айналысты өздерін рухани бай атты. Бір жыл оқытып болған соң, жетекші жоғары органдарға тәрбиесі туралы есеп біледі. Осы оқудан соң жігіттер бір жылға шекара күзетуге атталады 20 жастарында олар мемлекеттің тең қуқылы азаматтары болады, мемлекеттің саяси және экономикалық өміріне араласа бастайды. Жоғары органы – халық жиналысы. Әр азамат осындай жиналыстарда қатыса алды, кез келген заңды қабылдытуға немесе қандай де бір заңды қабылдатпауға қуқылы. Бұл жерлерде мемлекеттің заңдары қурастарылып, соғыс пен бейбітшілік сұрақтары шешіледі. Халық жиналысының әр ісіне азаматтардың барлығы да тікелей қатысып отырды.
Демократия концепциялары. 
Демократиялық қоғамды билікті жүргізуші кім деген сұрақтар тоңірегінде бірнеше көзқарастар, бірнеше концепциялар бар. Кең түнде таранғандары: ұжымдық, жеке және плюралистік козқарастар.
Ұжымдық – билікті атқарушы жеке тұлға емес, белгілі бір класс, халық болып табылады деген көзқарас, бұл концепцияны қосдайтындардыу шешімінше қызығумылықтарын қорғай алады деп ойлайды. Олар, жеке тулғалар өз құқығын әлеуметке тапсырған соң өздері ол биліктен айрылады, ан қоғамдық топ жеке тұлғалардың қызығушылықтарын корғайды. 
Жеке – бұл көзқарастағылар, билік белгісі бір қоғымның емес, жеке азаматтаң иелігінде болу керек деп ойлайды. Мемлекеттік органдырдың барлығып ең алдымен жеке бір адам құрады, ал мемлекет тек жеке адамнан кестік ғана иелік етеді, сондықты да билік жеке адамдардіні болу к\к. 
Плюралистік – демократиялық мемлекетті билікті жүргізуші жеке адам емес, халық емес, белгісі бір әлеуметтік топ болуы керек. Бұл топтың қызығушылықтары да, мақсаттары да ортақ, сондықтан осы топ әлеуметтік топтардың қоғамдағы қызығушылықтарын қорғай алады деп есептейді.
Қорыта иелгенде, біз демократиялық мемлекетте билік жүргізу әр түрлі жобада іске асады, ол қойылатын шартқа байланысты болады.