Үдерістің үлгісі

       Бұл модельде компьютерде жұмыс істейтін, кейде операциялық жүйені қамтитын барлық бағдарламалық құралдар бірқатар дәйекті процестерге немесе қысқаша айтқанда қарапайым процестерге дейін азаяды. Процедура жай орындалатын бағдарламаның мысалы болып табылады, оның ішінде нұсқаулық есептегішінің, регистрлердің және айнымалылардың ағымдағы мәндері. Концептуалды түрде, әр процестің өз виртуалды, орталық процессоры бар. Әрине, нақты процессорлар үнемі процестер арасында ауысады, бірақ жүйені түсіну үшін, процессордың бағдарламалар арасында ауысуын қадағалауға қарағанда, параллельді режимде жұмыс істейтін процестердің жиынтығы туралы ойлау оңайырақ.

Файлдық сервер қорындағы желілік ОЖ олардың бәсекелестері біррангті ОЖ қарағанда қымбатырақ тұрады, бірақ та олар өте жақсы сипаттамаларға ие, жоғары сенімділік және мәліметтерді қорғау деңгейінің жоғары болуы. Файлдық сервер қорындағы желілік ОЖ содан басқа әр титпті компьютерлердің бірігіп жұмыс жасауына мүмкіндік береді.  Мысалы, NetWare – Файлдық сервер қорындағы ең көп таралымдардың бірі, ол UNIX, DOS және OS/2, сонымен қатар Macintosh компьютерлері сияқты түрлі ОЖ біруақытта ЛЕЖ қоса алады. Егер де сіз кішігірім ЛЕЖ(жұмыс станциялары оннан аспайды) орнататын болсаңыз және желіні тек қана мәтіндік процестермен немесе үлкен емес мәліметтер базасына қолданамыз деген ойыңыз болса, сонымен қатар Барлық компьютерлер Windows бақылауымен жұмыс жасайтын болса, онда ең тиімдісі болып біррангті ЛЕЖ болып табылады. Егер де көп жұмыс станцияларны қолдану қажет болса, егер мәліметтерді өңдеу үшін қарапайым файлдарды бөлуге қарағанда күрделі операцияларды орындау қажет болса немесе әр түрлі ОЖ жұмыс жасайтын компьютерлерініз болса, онда сізге файл серверінің қорындағы желілік ОЖ қажет.

Желідегі ақпараттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету өте жоғары болып келеді, ақпаратты желіде өңдеудің артықшылықтары оның қорғалуын қамтамасыз ету көптеген қиындық әкеледі. Келесі маңызды мәселелерді қарастырайық: пайдаланылған ресурсты бөлу. Көп ресурстар санының әр түрлі байланыс пайдаланушылар күшін пайдалану, мүмкін бір – бірінен үлкен қашықтықта болуы, НСД мүмкіндігін қатты үлкейтеді – байланысты оны жеңіл және белгісіз етіп көрсетуге болады. Бақылау аймағының үлкеюі. Басқа жүйенің немесе байланыс маңының администраторы немесе операторы пайдаланушы жұмысын бақылауы керек, басқа елдегі оның ене алатын маңына байланыссыз орналасуы мүмкін. Сонымен қатар ол басқа мекемедегі өзінің әріптестерімен байланыста болуы керек. Әртүрлі бағдарлама – аппараттық құралдардың комбинациясы. Бірнеше жүйенің қосылуы, тіпті мінездемесі бірдей болса да, байланыста барлық жүйенің кемшіліктерін үлкейтеді. Жүйе өзінің қауіпсіздіктің спецификалық сұрауын орындау үшін бағытталған болады, басқа жүйеде сұралыммен келмеуі мүмкін. Әртүрлі жүйе байланысын орнату жағдайында тәуекел ету үлкейеді. Белгісіз периметр. 

Байланыс линиясына қосылу үшін компьютерге арнайы электрондық қондырғылар негізінде, яғни желілік платалар және адаптер немесе желілік модемдер т.б. қолданады. Яғни, көбінше интенет қызметіне қосылу барысында клиент-сервер арқылы іске асады. Барлық интернеттегі ақпараттар серверде сақталады.
Сервер арасындағы ақпараттар алмасу жоғарғы жылдамдықтағы каналдар немесе магистралдар арқылы іске асады. Жоғарғы жылдамдықты байланыс магистралдары интернет желісінің негізгі бөлігін, яғни серверді қалыптастырады.
Кейбір тұтынушылар компьютерде жалпы аумақтық байланыстырушы интернет , Internet провайдерлер арқылы қосылады. Ұлттық прровайдер желілері трансұлттық провайдер немесе бірінші дәрежелі провайдерлер арқылы қосылады. Бірінші дәрежелі провайдерлер желісін жақарту интернетте аймақтық желіні құрайды. Интернетте ақпарат жіберу өз кезегінде әрбір компьютердің жеке өзіндік адресін (IP- адрес) құрады.
Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар басында АҚШ қорғаныс министрлігінің  Apranet компьютерлік жүйесі болып саналады. 

Коммутациялау мақсаты- түйіндерді транзитттік түйіндер желісі көмегімен қосу. Жіберушіден қабылдаудыға дейінгі жолдағы транзиттік түйіндер ( желілік интерфейстер) тізбегі маршрут деп аталады. Коммутациялау есебі бірнеше өзара байланысқан есептерден тұрады:
1.    ақпараттық ағындарды анықтау
2.    ағындар үшін маршрутты анықтау
3.    табылған маршруттар туралы желі түйіндеріне хабарлау
4.    ағындарды тану және әрбір транзитті түйінде жергілікті коммутациялау
5.    ағындарды мультиплестеу және демультиплекстеу
Ақпараттық ағын (data flow, data stream) деп жалпы белгілер жиынымен анықталатын берілгендер тізбегі аталады. Берілгендер байттар тізбегі түрінде болады немесе берігендердің үлкен көлемді бірліктеріне (дестелер, кадрлар, ұяшықтар) біріктірілген.

Егер желіде Ethernet немесе Token Ring дәстүрлі технологиялары қолданылса, онда Fast Ethernet, FDDI немесе 100VG-AnyLAN-қа ауысу каналдардың өткізгіштік мүмкіндігін 10 есе үлкейтуге мүмкіндік береді. 
Корпоративті компьютерлік желі CAN {Corporation Area Network) бөлінеді. Қандай да бір ұйымға (корпорация) жатады және оған қарайтын қолданушыларға қызмет көрсетеді. Масштабына қарай ол жергілікті, регионалды немесе ауқымды болуы мүмкін. Корпоративті желінің мысалы ретінде: Microsoft фирмасының желілері (АҚШ), автоматтандырылған жүйелер институтының IASNET желілері (Россия) қарастырылады. 
Ауқымды компьютерлік желілерге қосылу үшін телефон сымдары қолданылады. 
Телефон сымдары арқылы мәлімет алмасу процесі электрлік тербеліс түрінде жүруі қажет (дыбыс сигналының аналогы), ал компьютерде мәлімет код түрінде сақталады. Мәліметті компьютерден телефон сымдары беру үшін кодты электрлік тербеліс түріне ауыстыру қажет. Бұл процесс модуляция деп аталады. Демодуляция – адресат өзінің компьютеріне келген мәліметті оқу үшін электрлік тербелістер қайтадан машиналық кодқа айналуы керек. Мәліметті компьютерде сақталынатын цифрлық формадан телефон сымдары арқылы беріле алатын аналог түріне ауыстыратын (электрлік тербелістер) және керісінше әрекет жасайтын құрылғы модем деп аталады (МОдулятор-ДЕМодулятор). Бұл жағдайда компьютерде модемді басқаратын арнайы телекоммуникациялық программа болуы керек. 

Ethernet технологиясы. CSMA/CD қатынас құру әдістері
    Тікелей ауқымды желімен байланыс өте қымбат, сондықтан компьютерлер Интернетпен  интернет – провайдер арқылы байланысады.
    Интернет – провайдер  – бұл компьютерлік торап (узел), клиент компьютерлерді әр түрлі байланыс тізбегін қолданып Интерентпен  қосуға мүмкіншілік жасайды.

    Сондықтан клиент  компьютерде Интернетпен жұмыс істеу үшін байланыс тізбегімен қосатын жабдық болса болғаны.
Кез келген компьютерді Интернетке қосып,  электронды поштаның, бүкіләлемдік өрмектордың немесе басқа да желі қызмет түрлерінің тұтынушысы болып тіркеуді желі қызметін ұйымдастырушылар – провайдерлер орындайды. Олар ірі қалаларда, жердің жасанды серігі көмегімен байланыс және желілі байланыс тораптарында орналасқан. Қазір Қазақстанда 20 – дан астам операторлар интернет провайдер қызметін орындауда. Олардың ірілеріне «Нұрсат», «Қазақтелеком», «Алтел» және «СА телеком» жатады.

Жергілікті желінің желілік құрылғылары

    Концентраторлар. Бұл құрылғылар апаратты бір немесе бірнеше түйіндерге қайта таратуға арналған. Кез келген топология түріндегі желілер қолдана береді. Олар бір бірінен сандары, типтері және қосылған кабельдер ұзындықтары арқылы автоматты түрде басқара алады ( үзілген және бұзылған жағдайда қосып және ажырату).
    Қабылдап таратқыштар. Желі жұмыс станциясының контролллерінің пакеттерін қабылдап және оны желіге тарату қызметін атқарады.
    Қайталағыштар. Желідегі сигналдарды күшейтуге және қайта орнына келтіруге арналған құрылғы.
    Көпірлер. Физикалық айырмашылықтары бар жеке түрлерін құруға арналған.
    Шлюздер. Әр түрлі айырбастау протоколдары бар желі түрлерін біріктіруге арналған құрылғы. Шлюздер желідегі протоколдарды қайта құруға арналған, яғни бір форматтағы хабарламаны басқа форматқа ауыстыруды немесе кодтау жүйесінің басқа кодтау жүйесіне ауысуды қамтамасыз етеді.

 Ауқымды желінің жергілікті желіден айырмашылығы жергілікті желімен қоса өте алыс (жер шарының кез келген нүктесінде) орналасқан компьютермен жұмыс істеуге болады.
Ауқымды компьютерлік желі логикалық үш компонеттен тұрады:
•    Қолданушылардың жұмыс орны (жәй компьютерлер);
•    Серверлер, әр түрлі қызмет атқаратын (күшті компьютерлер);
•    Мәліметтерді беру желілері.
Ауқымды компьютерлік желі  әр түрлі хаттамалармен жұмыс істей алады. Қазіргі уақытта ТСР/ІР хаттамасымен жұмыс істейтін, ауқымды желі – Интернет  (Internet) баршаға белгілі. 
Енді оның тарихына қысқаша тоқталайық. 
DARPA атты американ мекемесі 1966 жылы телекоммуникациялық желілердің жобасын ұсынды. Онда компьютерлерді бір-бірімен өте үлкен қашықтықтар арқылы біріктіріп, орналастырылды. Жүздеген мамандардың жұмыстарының нәтижесінде 1969 жылы алғашқы аймақтық APRANET компьютерлік желісі пайда болды. Ол әскери мақсатта пайдаланылды және онда қашықтықта орналасқан компьютерлерге түрлі программаларды жіберу, электрондық хабарламаларды жіберу және жүйеге ену құқықтарын қолданушы жүзеге асыра алады. 

Коммуникациялық желі мәліметтерді жіберу үшін арналған, және де ол мәліметтерді қайта құруға байланысты есептерді орындайды. Компьютерлік желілер физикалық қосылу жағдайды қолданудың түрлерімен ажыратылады.
Ақпараттық желі ақпараттарды сақтауға арналған және ақпараттық жүйелерден тұрады.  Компьютерлік желілердің қорында ақпараттық желілердің тобы құрылуы мүмкін:
Ақпараттық жүйе деп ақпараттарды жіберуші немесе тұтынушы жүйе деп түсіну керек.
Компьютерлік желі ақпараттық жүйеден және байланыс каналдардан тұрады.
Ақпараттық жүйе деп ақпаратты сақтауды, өңдеуді және жіберуді қамтамасыз ететін объект деп түсіну керек. Ақпараттық жүйенің құрамына: компьютерлер, программалар, қолданушылар және мәліметтерді өңдеу мен жіберу процессіне арналған басқа да құраушылар жатады. Кейін ақпараттық жүйелер қолданушының есептерін шығаруға арналған жұмыс станциясы (client) деп аталынады. Желідегі жұмыс станциясы жай дербес компьютерден айырмашылығы, желілік карталардың (желілік адаптер) болуы және мәліметтерді жіберуге арналған каналдар мен желілік бағдарламаның қамтамасыз етілуі.