Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның үлгілері

 

Мақсаты: жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың тепе-теңдігін түсіндіру, макроэкономикалық тепе-теңдіктің классикалық және кейнстік үлгілеріне тоқталу, сонымен қатар, макроэкономика-лық деңгейдегі тұтыну, жинақтау, инвестиция ұғымдарына және мультипликатор теориясына талдау жасау.

Талқылау сұрақтары:
11.1 Жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныс
11.2 Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның үлгілері
11.3 Тұтыну және жинақтау функциясы. Инвестициялар
11.4 Мультипликатор теориясы

Ұлттық экономика жүйе ретінде

Ұлттық экономика деңгейіндегі табыстар мен шығындардың шеңберлі айналымы

Макроэкономикалық теорияда ұлттық экономика шеңберінде табыстар мен шығындардың шеңберлі айналымы туралы зерттеледі. 
Нарықтық қатынастар жағдайында алуан түрлі тауарлар мен қызметтердің көптеп өндіріледі, ал олардың өндірісіне әртүрлі фактор-лар қатысады. Нарықтың белгілі субъектілері әртүрлі факторлардың иелері ретінде табыстарды алып отырады. Бірақ осындай субъектілердің табыстары бір уақытта нарықтағы басқа бір субъектілердің шығындары ретінде көрінеді. Сондықтанда, макроэкономикалық талдау тұрғысынан табыстар мен шығындардың айналымы туралы қарастырудың маңызы зор болып табылады. 

Макроэкономика

 

Мақсаты: экономикадағы зерттелетін негізгі мәселелерді макроэкономикалық талдау тұрғысынан зерттей келе, негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерге жалпы шолу жасау және ұлттық экономикадағы табыстар мен шығындардың шеңберлі айналым үлгісін қарастыру.

Талқылау сұрақтары:
10.1 Макроэкономика (ұлттық экономика): анықтамасы, мақсаттары, құралдары, талдау ерекшеліктері
10.2 Ұлттық экономика деңгейіндегі табыстар мен шығындардың шеңберлі айналымы
10.3 Ұлттық шоттар жүйесіндегі негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер және оларды есептеу әдістері
10.4 Атаулы және нақты жалпы ішкі өнім. Бағалар индексі

Өндіріс факторларының нарықтары және факторлық табыстар

Мақсаты: өндіріс факторлары нарықтарын жеке-жеке қарастыра отырып, әр ресурсқа тағайындалатын бағалардың, яғни жалақы, пайыз және рента ерекшеліктерін кеңінен талқылау.

Талқылау сұрақтары:
9.1 Өндіріс факторларына деген сұраныс пен ұсыныс, оның ерекшеліктері
9.2 Еңбек нарығы және жалақы
9.3 Капитал нарығы және пайыз
9.4 Жер нарығы және рента

    Негізгі ұғымдар: өндіріс факторларының нарықтары, туынды сұраныс, факторлық табыстар, еңбек нарығы, еңбекке деген сұраныс, еңбек ұсынысы, еңбек нарығындағы тепе-теңдік, жалақы, мерзімді жалақы, кесімді жалақы, капитал, негізгі капитал, айналмалы капитал, адам капиталы, тозу, капитал нарығындағы тепе-теңдік, пайыз, атаулы пайыз мөлшерлемесі, нақты пайыз мөлшерлемесі, жер, жер нарығы, рента, абсолютті рента, ерекшеленген рента, жердің бағасы, т.б.

Фирманың өндіріс шығындары мен табыстары

Мақсаты: фирма шығындарының және табыстарының түрлерін қарастыру, пайданың түрлерін атау, өндіріс шығындарын азайту және пайданы арттыру ережелерін түсіндіру.

Талқылау сұрақтары:
8.1 Өндіріс шығындарының теориясы. Трансакциондық шығындар
8.2 Шығындардың түрлері. Фирманың шығындарын барынша азайту мәселесі
8.3 Фирманың табыстары және оның түрлері 
8.4 Пайда туралы теориялық көзқарастар. Фирманың пайдасын барынша арттыру мәселесі

    Негізгі ұғымдар: шығындар, айқын шығындар, айқын емес шығындар, тұрақты шығындар, өзгермелі шығындар, жалпы шығындар, орташа шығындар, шекті шығындар, трансакциондық шығындар, табыс, жалпы табыс, орташа табыс, шекті табыс, пайда, экономикалық пайда, бухгалтерлік пайда, қалыпты пайда, т.б.

Кәсіпкерлікті ұйымдастыру негіздері

Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары

Кәсіпкерлік адам қызметінің ерекше саласы және ол еңбектің басқа түрлерінен оқшауланып тұрады. «КӘСІПКЕРЛІК» терминін алғашқы рет ағылшын экономисі Ричард Кантильон енгізді. Кәсіпкерлік ұғымына ол нарықтық тәуекелділік жағдайында табыс алу мақсатымен өндірісті ұйымдастырудағы адам белсенділігін жатқызды. Кәсіпкерлік дегеніміз – бұл азаматтар мен бірлестіктердің мүлікті жауапкершілік пен тәуекел ету негізінде іске асырылатын, жоғары табыс алуға бағытталған шығармашылық, дербес іс-әрекеттері. 

Фирма теориясы

 

Мақсаты: фирманың теориялық бағыттарын зерттеу және кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі нысандарын, сонымен қатар, Қаззақстандағы кәсіпкерліктің дамуын қарастыру.

Талқылау сұрақтары:
7.1 Фирма немесе кәсіпорын: мәні және теориялық бағыттары
7.2 Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары
7.3 Кәсіпкерлік капитал. Толық айналым және ауыспалы айналым. Инвестициялар
7.4 Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамуы

    Негізгі ұғымдар: фирма, кәсіпорын, бизнес, кәсіпкерлік, жеке кәсіпкерлік, серіктестік, акционерлік қоғам, капитал айналымы, ауыспалы айналым, толық айналым, инвестиция, амортизация, материалдық тозу, сапалық тозу, т.б.

Жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайындағы нарықтық құрылымдар және олардың қызметтері

 

Мақсаты: нарық жағдайындағы бәсеке теориясына, оның түрлеріне, нарықтық құрылымдардың түрлеріне және олардың шарттарына кеңірек тоқталу, сонымен қатар, әртүрлі бәсекелестік жағдайындағы баға мен өнім көлемін таңдау тетіктерін қарастыру.

 

Талқылау сұрақтары:

6.1 Нарықтық құрылымдар және олардың сипатты белгілері

6.2 Жетілген бәсеке және оның орындалу шарттары

6.3 Жетілмеген бәсекенің формалары: монополия, монополистік бәсеке, олигополия, т.б.

6.4 Жетілген және жетілмеген бәсеке жағдайында баға мен өндіріс көлемін таңдау

6.5 Бәсекені қорғау және монополияны шектеу. Антимонополиялық саясат

Сұраныс пен ұсыныс теориялары

 

Сұраныс пен ұсыныс: мәні, әсер ететін факторлары, заңдары, қисықтары. Нарықтық тепе-теңдік

Сұраныс әрқашанда сатып алушылар (тұтынушылар, үй шаруашылықтары) тарапынан болады. 
Сұраныс дегеніміз тұтынушылардың белгілі бір уақытта, белгілі бір бағамен тауарлар мен қызметтердің белгілі бір көлемін сатып алуға деген дайындығын сипаттайтын төлем қабілеттілігі бар қажеттіліктері мен талаптары. Сұраныс көлемі, яғни тауарларды сатып алу көлемі – бұл тұтынушылардың ағымдағы бағамен берілген уақыт бірлігінде сатып алғысы келетін сол игіліктердің максималды саны. Ал, сұраныс бағасы – бұл тұтынушылардың белгілі бір игіліктің санын сатып алу үшін төлеуге дайын және төлей алатын максималды бағасы. Сұраныс заңы дегеніміз – тауардың бағасы мен сатып алу көлемі арасындағы кері тәуелділікті сипаттайтын нарықтық ұстаным: тауардың бағасы неғұрлым жоғарылаған сайын, тауарға сұраныс соғұрлым төмендей береді, ал тауардың бағасы неғұрлым төмендеген сайын, тауарға сұраныс соғұрлым жоғарылай береді. 

Нарықтық механизм

 

Мақсаты: нарық ұғымына анықтама бере отырып, оның түрлеріне, қызметтеріне, принциптеріне тоқталу, оның негізгі элементтерін, соның ішінде сұраныс пен ұсыныс теориясын, икемділіктің мәнін жан-жақты талқылау.

Талқылау сұрақтары:
5.1 Нарықтың мәні, негізгі элементтері және әртүрлі жіктелу өлшемдеріне байланысты түрлері
5.2 Нарықтың атқаратын қызметтері мен принциптері. 
5.3 Инфрақұрылым және нарықтық инфрақұрылым.
5.4 Сұраныс пен ұсыныс: мәні, әсер ететін факторлары, заңдары, қисықтары. Нарықтық тепе-теңдік
5.5 Икемділік ұғымы. Сұраныс пен ұсыныс икемділігі