Жады түрлері (ROM, PROM, EPROM, EEPROM)

Программаланатын, репрограммаланатын тұрақты есте сақтау құрылғылары (ROM, PROM, EPROM, EEPROM) ROM типті жадта (Read Only Memory) немесе ПЗУ (постоянно запоминающиеустроиство), мәліметтерді сақтауға ғана болады, оны өзгерте алмайсыз. Мәліметтерді оқуда осындай жад қолданылады.Кейде ROM энергия қажет етпейтін жад деп те аталынады, себебі онда жазылған кез келген мәлімет тоқ көзінен ажыратылған кезде сақталады. ROM түрлі ЖҚ-лар бағдарлану тәсіліне байланысты бірнеше түрде шығарылады:ROM(M)- түріндегі құрылымдар жинам технологиясымен өндірісте шығарылу кезінде арнайы маскалар арқылы бағдарланады да;одан кейін ондағы информация ешқашан өзгермейді.PROM(Programmable ROM)-түріндегі құрылымдарды пайдаланушының өзі бағдарлайды(яғни,оған қажетті информацияны енгізеді)одан кейін бұл құрылым ROM(М) сияқты тұрақты жады ретінде пайдаланылады.

Дешифратор – бұл көп шығысты комбинациялық логикалық схема (КЛС), мұнда айнымалылардың кірістегі әрбір комбинациясына шығыстардың тек біреуіндегі бірлік сигнал сәйкес келеді. 
Екілік дешифратор екілік кодты «k-дан 1» кодына түрлендіреді. 
ЭЕМ-де дешифратор арналық коммутация үшін, такті нөмірін, жады ұяшығының адресін дешифрлау үшін қолданылады. 
n кірісі және k шығысы бар. 

Шифратор деп сандарды ондық санау жүйесінен екілік санау жүйесіне  түрлендіретін комбинациялық құрылығыны айтамыз. Шифратор кірісіне тізбекті түрде ондық сандар  мәндері меншіктеледі. Шифратор кірістерінің біріне активті логикалық сигнал берген кезде, оның шығысында белсенділенген кіріске (яғни ондық санға) сәйкес екілік кода қалыптасады. 2n кірісі және n шығысы бар шифратор толық шифратор деп аталады. Егер кіріс саны 2n-ден кем болса, ол толық емес шифратор деп аталады. 

Цифрлық компараторлар екілік кодада берілген сандарды екі санды салыстыру жұмысын атқарады. Компаратор кірістерінің саны салыстырылатын a және b сандарының екілік кодаларының разрядтылығымен анықталады. 
Цифрлық компаратордың үш шығысы бар, оларда келесідей сигналдар қалыптасады:   – егер екі a және b сандарының кодалары өзара тең болса (a = b);   – a санының кодасы b санының кодасынан үлкен болса (a > b);   –егер a < b.
Екі бір раззрядты a және b сандарының кодасын  салыстыратын компаратор жұмысын  төменде келтірілген 5.1-кестесі түсіндіреді.

Триггерлер – бұл жады элементі мен оларды басқару схемаларын біріктіретін ЭЕМ-нің функционалдық түйін. 

Жіктелінуі:

1.    Сигналдардың келіп түсуі уақыты бойынша:

    асинхронды;

    синхронды:      а) біртактілі бірсатылы;

        ә) біртактілі көпсатылы; 

        б) көптактілі.

Регистрлер – ақпаратты (санғ сөз, сөздің бөлігінің кодасын) жазуға, сақтауға және шығаруға арналған кеңінен таралған ЭЕМ-нің функционалдық түйіні. Сонымен қатар, регистрлер сөзді қажетті разрядтар санына солға немесе оңға жылжыту операцияларын орындауға арналған. Регистрлерде сондай ақ, тізбекті коданы параллельді кодаға  және керісінше түрлендіруге, жеке жағдайларда төмендегідей разрядаралық операциялар орындауға болады: 
    логикалық қосу;
    логикалық көбейту;
    2 модуль бойынша қосу.

Санағыштар.
Cанағыш – кірісіне келіп түскен сигналдарды санауға және кіріске келген сигналдарды n-түрдегі екілік кода түрінде шығаруға арналған ЭЕМ-нің функционалдық түйіні. 
Санағыштар T, JK, DV, D триггерлерінде жасалынады.
Жіктелінуі:
1.    Санау бағыты бойынша:
    қосындылаушы;
    азайтушы;
    реверсивті.
2.    Санау жүйесінің негізі бойынша:
    екілік;
    еклілік емес;
    еркін санау коэфициенті бар.

Қосындылағыш – үш екілік сандарды (қосылғыштар және алдыңғы разрядтан келген тасымал) қосуға және шығыста тасымал қалыптастыруға арналған ЭЕМ-ң функционалдық түйіні.  
Жіктелінуі: 
1.    Кірістер саны бойынша:
    жартылай қосындылағыштар;
    бірразрядты;
    көпразрядты:  - параллельді;
       - тізбекті.

Цифрлы-аналогтық түрлендіргіштер.
Сегізразрядты екілік санды 0-ден 255 шамалар интервалында ондық сандар түрінде бейнелеуге болады. Сондай ақ, егер әр бір битті 10 мВ кернеу түрінде алып, оны 0-ден 255 В диапазонында кернеу түрінде бейнелеуге болады. 
Цифрлық деректерді аналогтық кернеуге түрлендіретін аспап цифрлы-аналогтық түрлендіргіш деп аталады.  10.2-суретте цифрлы-аналогтық түрлендіргіштің негізгі екі типі көрсетілген. 

Аналогты-цифрлық түрлендіргіштер.
Аналогты-цифрлық түрлендіргіш аналогты кернеуді компьютерде немесе логикалық сұлбада қолдануға ыңғайлы болатындай етіп, эквивалентті  цифрлық формаға түрлендіреді. Аналогты-цифрлық түрлендіргіштің көптеген түрлері бар, солардың көбісі кіріс сигналының  кернеуін логикалық сұлба кірісіне жүктемеге қосылған цифрлы-аналогтық түрлендіргіштің шығыс сигналымен салыстыру принципімен жұмыс істейді.