АҚПАРАТТЫ БЕРУ ЖЫЛДАМДЫҒЫ ЖӘНЕ ШУСЫЗ ДИСКРЕТТІ КАНАЛДЫҢ ӨТУ ҚАБІЛЕТТІЛІГІ

Берілістің дискретті каналы деп дискретті сигналдарды беруге арналған ақпараттар жиынтығын айтады. 
Хабар көзі x1, x2, ...., xn элементтерінен Х хабарлама каналына берілсін, ал хабарламаны алушы y1, y2, ...., yn элементінен кейбір хабарламаны Y қабылдасын. Егер каналды шусыз қарастыратын болсақ, онда берілген және алынған хабарлама бір-біріне сәйкес келеді.
Келесі құрылымдық сұлбаны қарастырайық

Элементтер арасында статикалық байланыс болған кездегі дискретті хабарлама энтропиясы 
Егер xi элементінің пайда боу ықтималдылығы, алдында болған элементке  xi-1  тәуелді болса элементтер арасында статикалық байланыс орны болады.
Статикалық байланыс қос көрші элементтерді (сонмен қатар бір байланысты Марков) қамтуы мүмкін, көрші элементтер үштігі (Марковтың екі байланысты сымы),..., n+1-көрші элементтерден (n – Марковтың байланысқан сымы, n ).
Барлық нақты хабарлама n- Марковтың байланысқан сымы болып табылады. 
Х хабарламасын x1, x2, ...., xn элементтерінен қарастырайық, , Марковтың бір байланысты сымынан тұратын қос көрші элементтері статикалық байланыста тұр делік.

Сигнал моделіндегі кездейсоқ процесс
Кездейсоқ (стохастикалық) процесс дегеніміз мәндері әрбір уақыт моментінде кездейсоқ болып табылатын U(t) уақыттың кездейсоқ функциясы

Қандай да бір уақыт моментінде өзгере алатын соңғы көп жағдайға бай кездейсоқ процесс дискретті деп аталады.
Егер жағдай өзгеруі тек соңғы немесе тақ санды уақыт моментінде ғана мүмкін болса, дискретті кездейсоқ процесс деп аталады.

Кездейсоқ процестің математикалық күтімі:
mu(t1)=M{ U(t1) }=∫U1P1(U1 t1) d U1            (15)

Дисперсия            Du(t1)= M{[ U(t1)- mu(t1)]2}=M{[ U(t1)]2}              (16)

Du(t1)= τu2(t)                        (17)

τu- орташа квадраттық ауытқу

Периодты емес сигналдардың спектрлары
    Кез келген физикалық түрде таратылатын сигнал уақытпен шектелген және соңғы функциясы болады. Нақты сигнал көрсететін функциялар Дирихле шартын қанағаттандырады және интегралданады. 
∫|U(t)| dt ≥ M                    (1)
Мұндағы М-соңғы шама

Осындай сигнал модельдері гармоникалық құраушылардың жиынтығымен көрсетіліп, периодты емес сигналының спектрлік түрленуінің нақты түрін қайталау периоды жоғарлаған кездегі импульстардың периодтық тізбегінің спектрінде өтетін өзгерістерден алады.

U(t)=1/2π ∫[∫U(t) e –jωt dt] e jωt dω         (1.1)

S(jω) Фурьенің тура және кері түрленуінен аламыз

S(jω)=∫U(t) e –jωt dt                (2)

U(t)=1/2π ∫ S(jω) e jωt dω            (3)

Сигналдардың жиіліктік формалары
    Осындай жүелерді зерттегенде уақыт бойынша комплексті функциялар қолданылады. Детерминерленген сигнал көрсеткіші үшін Фурье түрлендіруі қолданылады:     p=±jω (Фурье түрлендіруі)
            p=S+jω(Фурьенің жалпыланған түрлендіруі)
Фурье түрлендіруі базистік функциялардықолдану Эйлер формуласымен жазылады.
(5)
j-комплексті шама
ω-айналмалы жиілік

(4) формула нәтижесінде сигналдың жиіліктік формуласын аламыз ол (5) теңдік
t0≤ t1≤ t2 

Сигнал ұғымы және оның модельдері
    Сигнал ұғымына көптеген түсініктер бар кең мағынада сигнал ақпарат материалды танығыш болып табылады.
Сигнал детерминерленген және кездейсоқ болады.
    Детерминерленген сигнал уақыттың кез келген моментінде анықтала алатын сигнал түрі.Ал кездейсоқ сигнал е басты айырмашылығы оның кейбір параметрлерін алдын ала болжау немесе анықтау мүмкін емес. 
Детерминерленген сигналдың математикалық көрсетілуі:
1.    үзіліссіз аргументтің үзіліссіз функциясы. Мысалы: уақыттық үзіліссіз функциясы
2.    дискретті аргументтің үзіліссіз фнукциясы. Мысалы: уақыттың мәні белгілі бір анықталған моментінде  ғана есептелген функция
3.    үзіліссіз аргументтің дискретті функциясы. Мысалы: деңгей бойынша кванттаудың уақыттық функциясы
4.    дискретті аргументтің дискретті функциясы. Мысалы: белгілі бір моментінде мүмкін болатын көп мән қабылдайтын функция.

Қолданбалы ақпарат  теориясы
Кіріспе. Ақпараттың қолданбалы теориясы пәнінің негізгі зерттеу нысандары
Дәрістер- белгілі-бір пәннің теориялық сұрақтарын логикалық түрде қарастыратын оқу сабағының формасы. Ақпарат теориясы пәнінің дәрістерінің негізгі мақсаты тасымалданатын ақпараттың  өте жоғары жылдамдықпен сенімді түрде берілуін қамтамасыз ету. Мұндағы негізгі атқарылатын жұмыстар: ақпараттың мөлшерін өлшеу тәсілдері, ақпараттың қасиеттері, бөгеуге төзімді кодтау, қолданбалы сипаттағы есептерді шешу. Дәрістерде ақпарат теориясының негізгі ұғымдарын, Хартли және Феннон бойынша ақпарат модельдерін,  дискреттік байланыс каналдарының модельдерін, ақпаратты тиімді түрде кодтау тәсілдерін, бөгеулі және бөгеусіз байланыс каналдарының өткізу каналдарыны туралы Феннон теоремасын қарастырады.

Күні    
Сабақтың тақырыбы    Көмірсутектердің табиғи көздері. Табиғи газдың, мұнайдың, көмірдің Қазақстандағы кен орындары, оларды өндіру және өңдеу.
Сілтеме    Ғаламтор материалдары, «Химия» оқулығы (Н.Нұрахметов,Қ.Бекішов), тірек-сызба, суреттер,постер, маркер,электронды оқулық, « Мұғалімдерге арналған нұсқаулық»
Қазақстанның пайдалы қазбалар картасы.Қазақстанның экономикалық, әлеуметтік  картасы, 

Негізгі мақсаты    1.оқушыларға Қазақстандағы көмірсутектердің табиғи көздері,мұнай, мұнайға серік газдар,олардан алынатын өнімдер,отынның түрлері,газ,мұнай,тас көмір  өндірілетін орындар,олардың республикадағы экономика және энергетика саласындағы проблемаларды шешудегі маңызы туралы білімдерін қалыптастыру; 2.қоршаған ортаны қорғау проблемалары туралы қорытынды шығара білу,талдау,жүйелеу, көмірсутектердің табиғаттағы айналымын көрсететін реакция теңдеулерін  құру  дағдыларын   қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.

Абиотикалық факторлар - тірі организмдерге тікелей немесе жанама әсер ететін өлі табиғат элементтері (космостық, геофизикалық, климаттық, кеңістік, уақытша, т.б.)
Автотрофтар - көмір қышқыл газы, су және минералдық тұздардан органикалык заттарды синтездейтін организмдер.
Адаптация - тірі организмдердің тіршілік жағдайларына бейімделі процесі, түр бойынша (генотиптік) бейімделушілік бірнеше ұрпақ бойынша жүріп, түр түзілу процесімен байланысты болатын және жеке (фенотиптік) адаптация 
Аменсализм - белгілі бір ортадағы организмдердің бір түрінің екінші түр тіршілігіне басымдылық көрсететін түр аралық қатынастар типі.
Атмосфера - Жердің немесе кез келген космостық дененің газды қабықшасы.
Антибиоз - организмдер арасындағы бір-біріне кері әсер ететін қарым - қатынастың түрі.

Латыншадан аударғанда sub — астыңғы, ал cul­tura — культура, дегенді білдіреді, яғни, ол – мәдениеттің жанама, соны жамылып жүзеге асып жатқан түрлі құбылыстар. Субмәдениет қоғамдағы негізгі мәдениеттен өз құндылықтарымен, өзіндік тілі, мәнерімен, тіпті өзіне тән киіну стилімен де ерекшеленеді. Айталық, жастар субмәдениеті әлем-жәлем киінген готтар да бар, фэндом, хиппи, растофары, металист және панктер т.б ағымдар осы мә­дениетті құраушы өкілдерге жатады. Жастардың субмәдение­тіне сондай-ақ протест, эскапизм тән боп келеді. Эскапизм дегеніміз – шындықтан қашу, яки, басына түскен қиындықтан қашқандар көбіне осы мәдениет өкілдеріне еріксіз еріп кететінге ұқсайды.