Әлеуметтану ұғымы. Әлеуметтанудың объектісі мен пәні.

«Социология» деген сӛз латын-грек сӛздерінен құралған. «Societas» - латын тілінде қоғам, «logos» - грекше ілім, ғылым деген сӛз. Сонда әлеуметтану – қоғам жӛніндегі ғылым деген сӛз. Оны ӛз алдына ғылым етіп негізін қалаған француз ғалымы Огюст Конт (1798-1857). Бірақ қоғам тек әлеуметтану ғылымының ғана емес басқа да ғылымдардың зерттеу объектісі болып табылады. Сондықтан әлеуметтану – қоғам туралы ғылым деумен шектелсек, бұл әлеуметтану ғылымының ӛзіне тән объектісі мен пәнін ашып бере алмайды.

Тестілік сауалнамалар

1. Әлеуметтік функция дегеніміз ….

А) Ұзақ мерзімді тарихи даму жемісі, ой-пікірлер мен зерттеулер жиынтығы.

Б) Әлеуметтік жүйе, әлеуметтік құрылым, әлеуметтік инсититут, әлеуметтік процестер мен өзгерістер.

В) Әлеуметтік институттар жиынтығы.

Г) Әлеуметтік теңсіздік белгілеріне қарай орналасқан, әлеуметтік қабаттар деп аталатын ірі әлеуметтік топтар жиынтығы.

Д) Әлеуметтік құрылымдағы статустардың өзара қарым-қатынас қызметі.

Әлеуметтану ғылымының даму тарихы

1.    Әлеуметтану ғылымының пайда болуы.

2.    Әлеуметтанудың дамуындағы  классикалық кезең:

А) О.Конт әлеуметтанудың негізін салушы;

ә) Г.Спенсердің әлеуметтанулық ой-пікірлері.

 

Негізгі ұғымдар:  әлеуметтану ғылымының классикалық кезеңі, қазіргі заманғы ілімдер, теологиялық саты, метофизикалық саты, эволюция, позитивизм, «объективті» әдіс,әлеуметтік статика және әлеуметтік динамика.

Әлеуметтану ғылым ретінде

1. Әлеуметтік ұғым. Әлеуметтанудың объектісі мен пәні.

2.Әлеуметтанудың категориялары, заңдары мен қызметі.

3. Әлеуметтанудың басқа гуманитарлық ғылымдармен байланысы.

 

Негізгі ұғымдар: қоғам, объект, пән, субъкт, категория, функция, әлеуметтік, жүйе, байланыс,әлеуметтік заңдар және т.б.

ГЛОССАРИЙ

         Адам – жер бетіндегі тірі организмдердің дамуының ең жоғарғы сатысы, қоғамдық тарихи және мәдени субъект. Адам табиғаты біртұтас биоәлеуметтік жүйе болып табылады.

         Азаматтық қоғам – саяси құрылымдарымен, соның ішінде мемлекетпен салыстырғанда қоғамдық өмірдің біртұтастығын сипаттайтын ұғым.

         Аккультурация - әртүрлі мәдениеттердің өзара әсерін білдіретін ұғым.

         Аксиология – (гректің "axia” «құндылық», "logos” ілім деген сөзінен шыққан) құндылықтар туралы ілім.Құндылықтарды жан – жақты зерттеу мәселесін социологияға Макс Вебер енгізген болатын.

         Аномия – қоғамдық тәртіпті ретке келтіріп тұрған ережелердің бұзылуы.

Дін әлеуметтануы

 

1.Қоғамдық өмірдегі дін және діннің құрылымы.

2. Діншілдік типологиясы.

 

Негізгі ұғымдар: атеизм, монотеизм, шаманизм, политеизм, және т.б.

 

Ғылымда діннің мәні қалай бағаланып түсіндірілгенімен, социология қоғамның дінге әсер ету жәйтін мойындамай алмайды, жоқ дегенде теологияға қарағанда ол діннің мазмұнының және оны ұйымдастыру формаларының өзгерісін табиғи, эмпирикалық белгіленіп отыратын күштердің, бірінші кезекте әлеуметтік күштер әрекетінің нәтижесі ретінде түсінеді. Бұл дінді психология, философия немесе тарих қалай көріп, бейнелейтінінен ерекшеленеді.

Девиантты мінез-құлық әлеуметтануы

 

1. Э.Дюркгеймнің аномия немесе қоғамдағы дезорганизация жағдайын талдау.

2. Р. Мертонның ауытқушылық мінез-құлық типологиясы.

3. Т.Селлиннің мәдениеттің конфликт теориясы.

4. Э.Фромм әлеуметтік сипат және адамдық деструктивтік туралы.

 

 Негізгі ұғымдар: девиация, суицид, қылмыс, әлеуметтік ауытқушылық, норма, асоциалды, деликвентті мінез-құлық, аномия, депрессия және т.б.

Экономикалық, әлеуметтанулық зерттеулер

Жоспар:

1.                     Экономикалық, әлеметтанулық зерттеу ұғымы,оның түрлері.

2.                     Экономикалық әлеуметтанулық зерттеулердің әдістері.

Басқару әлеуметтануы: Ұйымдық басқару  мәдениеті.

Жоспары:

1.      Ұйымдық мәдениетінің типтері  мен түсінігі.

2.      Ұйымдық мәдениетінің  элементтері.

3.      Ұйымдық мәдениетті  басқару.

1.      Ұйымдық мәдениеттің түрлері мен түсініктері.

Басқару әлеуметтануы

 

1. Басқару стильдері және оларды қолдану стратегиясы.

2. Басқарудағы билік пен ықпал ету.

3. Басқарушылық қызметтегі көшбасшылық ролі.

4. Ұйымдастырушылық мәдениеті.

 

Негізгі ұғымдар: ұжым, топ, мотив, бұйрық, административтік басқару, лидерлік, престиж, шешім, болжам және т.б.

 

Әлеуметтік басқару, кең мағынасында, өзінің сапалық дамуын қамтамасыз етіп отыратын қоғамдық жүйеге тән кұбылыс. Ал, тар мағынасында. бұл термин белгілі бір мақсатқа жету процесінде қоғамның әлеуметтік қызметі жүйесін тәртіптеу, жетілдіру үшін саналы, орнықты, ұйымдасқан түрде әрекет ету ұғымын біддіреді.

Әлеуметтік басқару — ұйымдық жағынан қалыпқа келтірілген құрылымдардың, олардың арасындағы басқару байланыстарының жиынтығы. Ол индивидтерге, әлеуметтік топтар мен қауымдарға, қоғамның саяси, әлеуметтік және басқа да институттарына басқару мақсатымен әсер етуді жүзеге асырады. Әлеуметтік басқару қоғамның өмір сүруі, әлеуметтік жүйе ретінде дамуы, адамдардың өмір сүруі үшін маңызы бар барлык, объектілер мен процестерді қамтиды.