Қайта өрлеу дәуірінің философиясы

    Қайта өрлеу дәуірі (Реннесанс) XV – XVI ғасырдағы феодалдық құрылыстың дағдарысы мен Еуропада капитализм тууын білдіреді. Философия үшін ол теоцентризмнен рационализмге, дүниені ғылыми түрде зерттеуге өтетін өзіндік өтпелі кезең болды. 
    Қайта өрлеу дәуірі философиялық ой, ғылым және өнердің қосылысын көрсететін кезең болды. Мұның өзі Италияда гуманизм, өрлеу деп аталатын жаңа дәрежедегі мәдениет тудырады.
    «Гуманизм» түсінігі XV ғасырдың ортасында пайда болады, Цицерон мен Тацит өз кезінде «humanitas» - термині арқылы адамдық, адамгершілік, сауатты, яғни қоғам өміріне белсене қатысатын еркін азаматтың қасиеттерін белгіледі. 

Ортағасырлық философия

         Ортағасырлар Еуропа тарихында V ғасырдағы Рим империясының құлауынан XIV-XV ғасырлардағы қайта жаңғыру дәуіріне дейінгі ұзақ кезеңді қамтиды. 
         Ортағасырлық философияның пайда болуын көбінесе Батыс Рим империясының (б.з.д.47 жыл) құлауымен байланыстырады, бірақ мұндай мерзімдеу нақты емес. Бір ойдан екінші ойға көшу лезде пайда болмайды: Римді жаулап алу ғасырлар бойы қалыптасқан әлеуметтік қатынастарды да (себебі грек философиясы антикалық құлиеленушілік дәуіріне, ал ортағасырлық философия феодалдық дәуірге жатады), адамдардың ішкі дүниетанымын да, діни нанымдарын да біржолата өзгерте алмады. Қоғамның жаңа типінің қалыптасуы өте ұзаққа созылды. Б.з. I-IV ғғ. стоиктердің, эпикурліктердің, неоплатондықтардың философиялық ойлары өзара бәсекеге түседі, соның нәтижесінде ортағасырлық философияның негізін құрайтын жаңа сенімдер мен ойлар қалыптасады. Бұл мезгілде қалыптасқан философияның екі негізгі бастауы болған. Бірінші – платондық және аристотельдік дәуірден нәр алған ежелгі грек философиясы. Екінші бастауы – бұл философияны христиандық бағытқа бұрушы қасиетті жазба. 

Антикалық философия тарихының принципі және құрылымы

Антикалық философия, б.з.д. 6 ғасырда Грецияда дүниеге келген, ерте грек және рим философиясы, б.з. 6 ғасырды қамтиды (529 жылы император Юстинианның соңғы грек философия мектебін, яғни Платон мектебін жапқан кезеңі). Антикалық философия шамамен 1200 жыл өмір сүрді. Бірақ оны тек территория және хронологиялық белгілері көмегімен анықтау мүмкін емес. 
Антикалық философия – адамзат санасының философиялық дамуының жеке және өзіндік құбылысы. Ол Шығыстан грек қалаларына астрономиялық, математикалық және басқа білімдердің ауысу негізінде, ежелгі мифологияның өнер мен поэзияның ситезделуі, мифологияға қарағанда табиғат пен адам туралы ойлаудың өзгерісіне бет бұрыс жасады. Б.з.д 5 ғасырда философиялық космогендік жүйе туындады, ол – миф негізгі танымның рөлі ғана емес, сонымен қатар ойды білдірудің образды құралы, табиғат философиясы мен білім бір-бірінен алыстаған жоқ. Туындаған гипотезалар саны өте үлкен болды, себебі эксперименталды тексеру әдістері әлі жетілмеген. Философиядағы көп гипотезалар әлемді түсінудің философиялық типінің көптүрлілігін  байқатады. Бұл көптүрлілік және гипотезалардың туындауының жоғарғы деңгейі Антик философиясының кейінгі уақыт пен ұрпақ үшін философиялық ойлау мектебі ретінде қалыптасты.

Көне  Үнді философиясы

Ежелгі Үнді философиясының бастауы – б.з.д. II және I мыңжылдықтарда қалыптасқан Ведалар, олар тек Үнді елінің ғана емес, бүкіл адамзаттың көне әдеби ескерткіштері болып саналады. 
«Веда» сөзі «білім» дегенді білдіреді, бірақ бұл ерекше білім: гимндер, дұғалар, құрбандық шалу, садақа беру формулалары. Оларда дүние, адам, адамгершілік туралы алғашқы философиялық түсініктер бейнеленді. Ведалар 4 бөліктен тұрады:
1. Самхиттер - құдайларға арналған гимндер жинағы; олардың ең көнесі Ригведалар құдайларға арналған 1028 гимннен тұрады;
2.   Брахмандар - діни Салт өлеңдер жинағы.
3.   Араньяктар – «Орман кітаптары»  - қоғамнан  бөлектенушілерге немесе орман кеңістігінде ақиқат пен табиғат туралы ойға берілушілерге арналған ережелер жинағы. 
        4.  Упанишадалар  -  философиялық мазмұны терең, рационалистік сипаты басым негізгі бөлім, Ведаларды аяқтаушы болғандықтан кейде веданта («Ведалардың соңы») деп аталады. 

Көне Қытай философиясы
       Ең көне философиялық ілімдер Ертедегі  Қытай және Үнді, Греция және Римде Вавилон мен Египетте мыңдаған жылдар бұрын (2500) пайда болды.
Философияның пайда болуына мүмкіндік берген бірқатар алғы шарттар: ертедегі ғылым, ой қызметінің қол күші жұмысынан бөлінуі, демократия мен еркін азамат топтарының құрылуы. Ертедегі философияның негізгі тақырыбы алғашқы әлемдегі дүниені жаратудағы маңызды негіздеме.
Ежелгі шығыс философиясының дамуна айтарлықтай әсер еткен «азиаттық» өндіріс тәсілі. Философия патриархалдық және консервативтік түрде болды.
Философия мифологиялық түсінікте дүниеге келді, мифологиялық ақпараттарды пайдаланды. Қытай философиясының тарихы да бұдан өзгешеленген жоқ.

Көне Шығыс философиясы /Қытай, Үндістан/

Философия ғылым ретінде мәні, өзіндік ерекшелігі мен қызметі бойынша біртіндеп қалыптасты. Философиялық дүниетанымның б.з.д. 800-200 жылдары әр түрлі өркениет орталықтары – Қытай, Үндістан және Грекияда пайда болуы, оның заңдылықты түрде қалыптасқанның дәлелі.
“Философия” сөзі грек тілінен “фило”-сүю және “софия”-даналық сөздерінен шыққан. “Философия” терминің ғылымға б.з.д. VI ғ. Грек ойшылы Пифагор енгізген. Бастапқыда бұл ұғым даналық пен шындықты сүйемін деген мағына білдірген. Ежелгі Грекияда бұл ұғым табиғат пен адам құпиясын танып білетін, табиғатпен тепе-теңдікте және өмір талабына сәйкес әрекет етуге ұмтылған адамдарға қолданылған. Даналық – келешек пен қазіргі әрекеттерді бағалауда қолданылатын адамдардың жинақталған тәжірибесі. Даналық деп табиғат пен қоғам заңдылықтарына бағына отырып, адамның өзінің ісі мен сөзіне жауап беру қабілетін айтамыз. Сондықтан даналық бостандық пен саналық ұғымдармен тұстас. Дана деп білім мен өмірлік тәжірибеге тіреле отырып, жауаптылық пен міндет, субъективті және объективті логика арақатынасын ұштастыра алатын адамды айтады.

Дүниетаным және оның құрылымы мен деңгейі. Философияның мәні мен міндеті, оның қоғамдағы орны

Философия  ұғымын зерттеу үшін, ең алдымен, оның нені зерттейтінін, адам мен қоғам өміріндегі орны қандай екенін түсіну керек. Ол тек ғылымдардың бірі ме, әлде ол ғылымнан жоғары нәрсе ме? 
Білім мен сенімнің, ой мен сезімнің, көңіл күй мен мақсат мүдденің, үміт пен ниеттің тағы басқа түрлі жақтарының бірігуі болып табылатын дүниеге көзқарас адамдардың дүние және өзі туралы біртұтас ұғымдардың жиынтығы деуге болады. Дүниетаным, дүниеге көзқарас дегеніміз — айнала қоршаған орта, бүкіл әлем, тұтас дүние туралы, ондағы адамның орны,    тіршіліктің мән-мағынасы туралы көзқарастардың, пікірлер мен түсініктердің жүйеленген жиынтығы. Көп өлшемді бұл құбылыс (дүниеге көзқарас) адам өмірінің практикалық іс-әрекеті мен мәдениетінің түрлі салаларында қалыптасады.

Антиалиментарлы факторлар.
Жоспар:
1.    Антиферменттер.
2.    Антивиоаминдер.
3.    Антиаминқышқылдар.

1.    Академик А.Покровскийдің ойынша ортақ токсинге ие емес, бірақ нутриенттерді  таңдаулы түрде төмендетуге немесе бұғаулауға қабілетті қосылыстарды антиалиментарлы факторларға жатқызады. Бұл анықтама тек табиғи тағам өнімдерінің құрамдас бөліктері болып табылатын табиғи тектес заттарға ғана таралады. Бұл топтың көрсеткіштері қарапайым тағамдық заттардың өзіндік антагонистері ретінде қарастырылады. Көрстеілген топқа антиферменттер, антивитаминдер, деминерализдеуші заттарғ басқа да қосылыстар кіреді.

Тағам өнімдеріндегі микотоксиндер.
Жоспар:
1.    Микотоксиндер. 

1.    Микотоксиндер (грек.микес-саңырауқұлақ) - микроскоптық зең саңырауқұлақтарының екінші метаболиттері болып табылады.  Азықтар мен тағам өнімдерінен 30 мыңға жуық зең саңырауқұлақтардың түрі алынған. Олардың көбін жоғары  токсинді метаболиттер бөліп шығарады, жекелей айтқанда 120-дан аса МТ. Биологиялық тұрғыдан МТ-дер микроскоптық саңырауқұлақтармен алмасып олардың тіршілігіне және әртүрлі экологиялық орындарда тіршілік ету орыны үшін бәсекелестікке бағытталған қызмет атқарады. Ал гигиеналық тұрғыдан бұлар азықтық және тағамдық өнімдерді ластайтын қауіпті улы заттар.

Тағам өнімдерінің мироағзалармен және оның метаболиттерімен ластануы 
Жоспар:
1.Азықтық улану.
2.Азықтық улану инфекциясы.
1. Ластану аурудың екі формасын туғызады: азықпен улану (азықтық интоксикация) және азықтық улану инфекциясы. АЗЫҚПЕН УЛАНУ: оны микроорганизммен продуцирленетін токсин тудырады, ол тағамдарға түсіп және онда дамиды. Азықпен уланудың мысалы ретінде   стафилококковті улану және ботулизм болып табылады.
Азықтық улануды бактериялық улану және микотоксикоздар етіп бөлуге болады.
Бактериальді уланулар.
Мысал ретінде стафилококковті тағамдық улануды келтіруге болады. Staphylococcus aureus (S. aureus) бактериясының тағамдық өнімде өсу кезінде энтеротоксинді туғызады. Алты  энтеротоксин идентифицирленген: А, В, С, D, Е және F. Энтеротоксиннің екі формасы С — С^  және  С2 белгіленіп, алынған.