Презентация

Септік орыс. падеж — сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен байланыстырып, олардың арасындағы синтаксистік қатынастарды көрсетіп, өзі жалғанған сөзге заттық ұғымға қатыстыграмматикалық мағына үстейтін қосымша. Септік тікелей өзі немесе басқа Формалармен бірлесіп келіп, зат пен қимыл я зат пен зат арасындағы субъектілік (субъектілік-предикаттық), тұра және жанама объектілік, меншіктік-қатыстык, мекендік, мезгілдік құралдық, көлемдік сияқты қатынастарды білдіреді. Септіктер зат есімге тән түрлену формасы болып табылады. Септіктің мағынасы да қызметі де, формалық ерекшеліктері де заттық ұғыммен байланысты. Сын есім, сан есім, етістіктің кейбір формалары (есімше, тұйық етістік) септелгенде, заттанып зат есім орнына жұмсалады.

Семасиология (гр. semasia - мағына, гр. logosсөз - ілім)[1] — заттар мен құбылыстарды, түсініктерді атап білдіретін сөздер мен сөз тіркестерінің лексикалық мағынасын зерттейтін ғылым саласы. Семасиология - лексикологияның аса манызды бөлімдерінін бірі. Семасиология ғылымындағы негізгі ұғым семантика

Септік жалғаулары (орыс. Падежные окончания) арқылы есімдер сөйлемдегі етістіктермен де, шылау сөздермен де, есімдер өзді-өздері де жалғасып әр алуан қарым-қатынасқа түседі

Септік жалғауларының тізілісі орыс. нанизывание падежей — бірынғай септік жалғаулы сөздердің бір-біріне бағынышты түрде тізіле орналасуы. Мұндай тізіліс әсіресе ілік Жалғаулы сөздердің қолданылуында жиі кездеседі.
Мысалы: Тастанның атының тағаларының емшектері әлі мұқалмаған. Қазақтың қолөнерінің көрмесінің ашылған күні. Бірак мұндай қолданыс стилистикалық нормаға сай келе бермейді. Мүмкіндігінше ілік жалғауы тізілістің ең сонғы сөзінде ғана сакталуы тиіс: Қазақ қолөнері көрмесінің ашылған күні

Семантикалық архайзм орыс. семантический архаизм — лексиканың актив қабатындағы сөздің бір мағынасының ескруі. Мысалы: кіндік сөзінің 1920—1930 жылдарындағы "орталық", ұя Сөзінің "ұйым" мағыналары кейін ескіріп қалды. Қол сөзінің "әскер" мәнінде қолданылуы тек ауыз әдебиетіне тән.

Септелмейтін зат есімдер (орыс. несклоняемые существительные) — септік формаларын кабылдамайтын зат есімдер. Бұған орыс тіліндегі көптеген кірме сөздер, жалқы есімдер және кейбір қысқарған сөздер жатады (фото, ООН (Организация Объединенных Наций), Бодуэн де Куртенэ). Мұндай зат есімдердің түрлену сипаты синтаксистік тәсілдер арқылы анықталады. Қазақ тіліне тән емес

Септеу[1] орыс. склонение —
Есім сөз таптарының түрленуі;
Жекеше, көпше септік формаларының жиынтығы.

Септеулік жалғаулар орыс. послелог — толық мағыналы сөздерге тіркесіп, әр түрлі грамматика/грамматикалық қатынасты білдіретін шылаулар. Септеулік шылаулар белгілі бір септік жалғаулы сөздерді меңгеріп, оларға бағыттық, мақсаттық, мезгілдік, үдету, ұқсату, қайталау т.б. грамматикалық мағыналар үстеп тұрады. Мысалы: Ол қалага оқу ушін келді. Ауылға қарай аяңдады

Сигнификат[1] (лат. significatum - белғіленуші) — тілдік таңбаның ұғымдық мазмұны . Сигнификат термині бір мағыналы емес. Гносеолоғиялық ( философиялық таным теориясы) тұрғыдан алғанда Сигнификат адам санасындағы қайсыбір денотат қасиеттердің белгісін білдіреді. Демек, "Сигнификат" термині екі мағынада қолданылады:
Санада қалыптаскан құбылыс ретінде заттық ұғымға негізделген психикалық денотатқа қарама-қарсы қойылып қаралады;
Тілдегі сөздердің номинанты (атауы) ретінде қабылданады. Осы тұрғыда тілдегі создер әр түрлі Сигнификаттармен денотативті тендестікте болуы мүмкін. Мысалы: Сигнификатты сипаттағы "омыртқалылар", "бас сүйегі бар тірі жәндіктер" сияқты сөздер бір ғана денотативті мағынаға (сөйлеу үстіндегі нақты мағына) ие.

Семантикалану ( орыс. семантизация, гр. ,σημαντικός - танбалаушы) — тіл бірлігі (единица) мағынасының айқындалуы, тіл бірлігінің мазмұны жайында қажетті мәліметтер беретін процесс пен нәтиже. Мысалы, лексикалық Семантикалану — мәтіндегі тіл брліктерінің мағынасын ашу арқылы анықталады